Aleksander Niweliński
doradztwo w zakresie fauny i flory

Dalekowschodni symbol wierności

Żuraw japoński /Grus japonensis/ zwany także mandżurskim, to symbol ginącej przyrody Dalekiego Wschodu. Niezwykły, pięknie ubarwiony ptak, tworzący dwie izolowane populacje – jedna bytująca stale na japońskiej wyspie Hokkaido, druga rozprzestrzeniona w północno-wschodnich Chinach, wschodniej Rosji i Mongolii, wędrująca na zimowiska do wschodnich Chin oraz Korei. Osiąga od 220 do 250 cm rozpiętości skrzydeł, ciężar ciała do 10 kg, wysokość ponad 150 cm.

To wyjątkowy gatunek żurawia ściśle związany ze środowiskiem wodnym, potrafiący żerować w znacznie głębszych wodach niż inne żurawie, spotykany najczęściej na głębokich bagnach słodkowodnych i nadmorskich, na polach ryżowych i na rzekach. Posiada charakterystyczną dla żurawi technikę żerowania, określaną przez biologów „walk and peck” czyli „spaceruj i dziob” – żuraw spacerując obserwuje bacznie wszystko, co można zjeść, a jada rozmaite rzeczy – owady, bezkręgowce lądowe i wodne, gryzonie, płazy, gady, ryby a także trzciny, trawę i wiele innych roślin.

Samiec i samica tworzą parę na całe życie, co roku wiosną odbywają gody, podczas których tańczą w charakterystyczny sposób i wydają donośne dźwięki, stanowiące ich pieśń godową.

Pisklęta są ubarwione jasnobrązowo, to kolor ochronny, który pomaga im przetrwać i ukryć się w razie zagrożenia. W drugim roku życia upierzenie młodociane zaczyna upodabniać się do upierzenia osobników dorosłych. Jeden z największych i najpiękniejszych przedstawicieli żurawi, którego posiadaniem poszczycić się może niewielu szczęśliwców wśród ogrodów zoologicznych. Wspaniały i dostojny, żuraw ten w krajach występowania jest wręcz czczony i stanowi symbol wierności, szczęścia, miłości i długiego życia.

A jednak ginie i jako gatunek zagrożony znajduje się na Czerwonej Liście Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), w Konwencji Waszyngtońskiej znajduje się w załączniku pierwszym, obejmującym gatunki najrzadsze i wymagające najwyższego statusu ochronnego. Przyczyną drastycznego zmniejszania się populacji były polowania dla pozyskania piór. Uderzająco piękne upierzenie żurawia stało się przyczyną jego zagłady w wielu rejonach Japonii. Dla pozyskania cenionych trofeów polowano na te ptaki jeszcze w pierwszej połowie dwudziestego wieku, przez co japońską populację żurawi wytępiono niemal całkowicie. Kolejną przyczyną wymierania gatunku stał się rozwój rolnictwa i cywilizacji, powodujący kurczenie się naturalnego areału żurawia japońskiego. Obecnie gatunek ten jest objęty całkowitą ochroną we wszystkich rejonach występowania.

Od lat 70-tych dwudziestego wieku prowadzone są intensywne badania naukowe żurawi japońskich dla zabezpieczenia ich przed wyginięciem. W działaniach tych uczestniczą ogrody zoologiczne. Specjalnie w tym celu utworzono w obrębie europejskiej organizacji ogrodów zoologicznych EAZA komisję EEP (European Endangered Species Programme – Europejski Program Gatunków Zagrożonych) dla żurawia japońskiego. Obecnie należy do niej 59 europejskich ogrodów zoologicznych (na 307 członków EAZA), w tym również ZOO Płock.

I tu też po raz pierwszy w Polsce wiosną 2007 roku uzyskano przychówek żurawi japońskich. Zgodnie z wytycznymi, młode uzyskane w hodowli stanowić mogą w przyszłości okazy, które zostaną wypuszczone do naturalnych środowisk dla zabezpieczenia populacji wolnościowej. To jedna z najważniejszych obecnie funkcji ogrodów zoologicznych, które zgodnie z prognozą przekształcają się stopniowo w centra ochrony gatunków, dla których zaczyna brakować miejsca w ich naturalnych siedliskach.

Zwiedzając ogród zoologiczny warto o tym pamiętać, ponieważ pozwoli nam to spojrzeć ze zrozumieniem na wysiłki, podejmowane dla uratowania najrzadszych klejnotów dzikiej przyrody

Aleksander Niweliński